Wydawca treści
Rezerwaty przyrody.
Rezerwaty przyrody to jedna z podstawowych form przestrzennych realizacji ochrony przyrody. Podstawą prawną do ich tworzenia jest Ustawa o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. (Dz. U. Nr 92, poz. 880); której art. 13 pkt. 1 mówi, iż „Rezerwat przyrody obejmuje obszary zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a także siedliska roślin, siedliska zwierząt i siedliska grzybów oraz twory i składniki przyrody nieożywionej, wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami krajobrazowymi”.
Istniejące rezerwaty przyrody
Na terenie Nadleśnictwa Cisna znajdują się dwa rezerwaty przyrody : ,,Sine Wiry" i „Olszyna Łęgowa w Kalnicy".
Rezerwat ,,Sine Wiry"
Rezerwat „Sine Wiry" utworzony został w oparciu o Zarządzenie Ministra Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych z dnia 29 grudnia 1987 r. (M.P. z dnia15 lutego 1988 roku nr 5, poz. 47 § 21). Powierzchnia rezerwatu wg zarządzenia o utworzeniu rezerwatu wynosi 450,49 ha. Większa część rezerwatu położona jest na terenie Nadleśnictwa Cisna (331,19 ha), z tego 326,86 ha przypada na gminę Cisna, 4,22 ha na gminę Czarna, a 0,11 ha na gminę Solina. Pozostała część rezerwatu (93,91 ha) znajduje się w Nadleśnictwie Baligród. Rezerwat obejmuje również wody płynące (rzeka Wetlina i Solinka) o powierzchni 25,39 ha administrowane przez Okręgową Dyrekcję Gospodarki Wodnej w Krakowie – Inspektorat Eksploatacji Wód w Przemyślu.
Położenie administracyjne: województwo podkarpackie, powiat leski, gmina Cisna-obręby ewidencyjne: Jaworzec, Łuh, Zawój, gmina Solina – obręby ewidencyjne: Polanki, Studenne; powiat bieszczadzki, gmina Czarna – obręb ewidencyjny Tworylne.
Położenie administracyjno-leśne: Nadleśnictwo Cisna, obręb leśny Wetlina, leśnictwa Jaworzec, Zawój.
Forma ochrony: częściowa.
Przedmiot ochrony: Przełomowa dolina Wetliny z korytem bogatym w liczne formy skalne w postaci progów, płyt ześlizgowych, osuwisko Połoma, jeziorko zaporowe, interesujące zespoły roślinne, w tym jaworzyna górska (Phyllitido- Aceretum).
Typ i podtyp wg głównego:
• przedmiotu ochrony – typ: krajobrazów; podtyp: krajobrazów naturalnych (PKr. kn),
• środowiska chronionego – typ: leśny i borów; podtyp: lasów górskich i podgórskich (EL. lgp).
Rezerwat „Sine Wiry" obejmuje część dorzecza rzeki Wetlina od nieistniejącej wsi Łuh do ujścia rzeki, długości około 9 km wzdłuż osi rzeki. Rzeka przecina utwory fliszowe jednostki dukielskiej i płaszczowiny śląskiej. Pod względem tektonicznym rezerwat położony jest w strefie przeddukielskiej stanowiącej wąski pas wypiętrzonych fałdów jednostki śląskiej przed czołem nasunięcia dukielskiego. Obejmuje fałdy antykliny Suchych Rzek, Ropienki i Szczawnego oraz synkliny Magórki, Stołów i Baligrodu. Dolina rzeki Wetlina ma charakter doliny przełomowej biegnącej. Dno rzeki jest skaliste z licznymi formami skalnymi w postaci progów nazwanych „Sinymi Wirami", płyt ześlizgowych, itp. Na terenie rezerwatu znajduje się pozostałość osuwiska skalno-zwietrzelinowego i jeziorka zaporowego zw. „Jezioro Szmaragdowe", powstałego w wyniku zatarasowania „łapą" osuwiska doliny Wetliny. Rezerwat znajduje się w strefie gdzie wezbrania opadowe występują od maja do lipca. Latem 1980 roku wystąpiły gwałtowne burze i długotrwałe opady, które spowodowały osunięcie południowo-zachodniego stoku góry Połoma. Łapa osuwiska zablokowała doliną Wetliny piętrząc jej wody i powodując powstanie naturalnego jeziorka zaporowego o powierzchni ok. 50 arów. Od roku 1980 powierzchnia jeziorka uległa zmniejszeniu. Procesy powodujące obniżenie kanału odpływowego (erozja wgłębna i przecinanie łapy osuwiska niesionym żwirem) oraz deponowanie materiału transportowanego przez rzekę doprowadziły do wypełnienia osadami prawie całego zbiornika.
Dominujące leśne zbiorowiska roślinne: najliczniej reprezentuje zbiorowisko grądu typowego Tilio-Carpinetum (31% pow. rezerwatu), buczyna karpacka Dentario glandulosae-Fagetum (29% pow.), olszynka karpacka Alnetum incanae (22% pow.), kwaśna buczyna górska Luzulo nemorosae-Fagetum (13% pow.), zbiorowisko o charakterze pośrednim pomiędzy buczyną karpacką a grądem (2% pow.).
Zespoły i zbiorowiska roślinne występujące w rezerwacie:
• Olszynka bagienna Caltho-Alnetum – występuje fragmentarycznie nie dominując w żadnym z wyłączeń drzewostanowych. Odnaleziono dwa płaty tego zespołu, jeden w bezpośrednim sąsiedztwie potoku, drugi w niewielkim zagłębieniu na wysokości ok. 550 m n.p.m. Olszynka ta odznacza się bogatym składem gatunkowym.
• Olszynka karpacka Alnetum incanae carpaticum – występuje w dnie doliny, w pobliżu potoku jak również na szerokich i rozległych, niskich terasach. Gatunków charakterystycznych stwierdzonych na terenie Bieszczad (Zarzycki 1963) występują: Althriscus nitida, Thalictrum aquilegiifolium, Astrantia major. Licznie występują gatunki charakterystyczne dla Alno-Padion.
• Buczyna karpacka Dentario glandulosae-Fagetum – jest to zbiorowisko panujące na terenie rezerwatu. Wykształcone zostało na siedliskach bardzo zmiennych pod względem ekspozycji, wilgotności i żyzności gleb. Na terenie rezerwatu można wyróżnić trzy nizsze jednostki systematyczne w obrębie zespołu:
1. wilgotna buczyna karpacka z miesiącznicą trwałą Dentario glandulosae– Fagetum lunarietosum. Występuje głównie na cienistych zboczach o ekspozycji północnej i zachodniej, porasta również leje źródliskowe i otoczenie drobnych cieków. W drzewostanie dominuje Bk (60%), Jd (20%), Olsz (16%), w domieszce występują Św, Jw I Gb (4%),
2. buczyna karpacka świeżaDentario glandulosae-Fagetum typicum to najbardziej rozpowszechniony podzespół na terenie rezerwatu. Występuje w środkowych i przyszczytowych partiach zboczy, na glebach umiarkowanie żyznych i umiarkowanie wilgotnych. Najlepiej wykształcone płaty tego podzespołu występują we wschodniej i północnej części rezerwatu. W ramach tego zbiorowiska obserwuje się wyparcie buka przez jodłę, oraz zastąpienie w składzie jawora przez olszę szarą. W poprzednim Planie Ochrony zaproponowane zostało przeprowadzenie prób przebudowy drzewostanu do składu docelowego,
3. sucha trawiasta buczyna karpacka Dentario glandulosae-Fagetum festucetosum drymejae niewielki płat zajmuje suchy grzbiet o wystawie południowej w centralnej części rezerwatu.
• Kwaśna buczyna karpacka Luzulo nemorosae-Fagetum porasta suche grzbiety o płytkich, kamienistych, silnie zakwaszonych glebach. Gatunkiem dominującym w drzewostanie jest buk z niewielką domieszką graba i całkowitym brakiem jodły.
• Grąd wysoki Tilio-Carpinetum zajmuje niżej położone partie stoków Połomy i Szczyciska. Na suchych zboczach o ekspozycji południowej dochodzi do wysokości około 650 m n.p.m. Typowe płaty tego grądu występują w południowo-zachodnim rejonie rezerwatu, natomiast drzewostany grądu z dużą domieszką olszy szarej występują w centralnej części rezerwatu w bezpośrednim sąsiedztwie kwaśnych buczyn.
• Jaworzyna górska z języcznikiem Phyllitido-Aceretum będąca przedmiotem ochrony w rezerwacie występuje w dwóch miejscach, o niewielkich powierzchniach na stokach o ekspozycji zachodniej. Płat Phyllido-Aceretum we wschodniej części rezerwatu zajmuje podnóże stosunkowo wysokiego urwiska skalnego. Jest to obszerne głazowisko przemieszane z żyzną higromullową próchnicą. W runie dominuje Lunaria rediviva, natomiast Phyllitis scolopendrium będący pod ścisłą ochroną oraz rzadki gatunek na terenie Bieszczad porasta głazy urwiska skalnego tworząc drugie co do wielkości, na terenie Nadleśnictwa Wetlina, stanowisko. Płat w zachodniej części rezerwatu na podobnym siedlisku, brak tu Lunaria rediviva. Oba płaty charakteryzuje zupełny brak jawora w drzewostanie.
• żyzna jedlina Galio-Abietetum na terenie rezerwatu występuje jedynie fragmentarycznie. W płatach tego zespołu zaznacza się dominacja gatunków z klasy Fagetalia silvaticae przy niewielkim udziale gatunków borowych znacznej domieszce roślin zrębowych. Drzewostan buduje głównie jodła.
• Zadrzewienia i młodniki z przewagą olszy szarej to zbiorowiska powstałe niedawno na wskutek zarastania gruntów porolnych w południowej części rezerwatu oraz na usuwisku w północnej części rezerwatu. Typowe runo leśne jeszcze się nie wykształciło, a w obecnym występuje duży udział gatunków łąkowych oraz typowych dla zrębów.
Nieleśne zbiorowiska roślinne: reprezentują łąki z rzędu Arrhenatheretalia na których zauważa się procesy związane z sukcesją roślinności krzewiastej i drzew. Niewielki płat zbiorowiska ze związku Filipendulo-Petasition występuje przy potoku na południowym krańcu rezerwatu. W sąsiedztwie potoków zauważalne są również łopuszyny Petasitetum kablikiani.
Świat roślin na terenie rezerwatu jest bardzo bogaty, występuje tu około 350 gatunków roślin naczyniowych w tym 21 podlegających ochronie ścisłej i 7 ochronie częściowej.
Teren rezerwatu stanowi całoroczną ostoję rzadkich gatunków drapieżnych fauny: rysia, żbika, orła przedniego (Michalik, Mazur 1991 r.).
Rezerwat „Olszyna Łęgowa w Kalnicy"
Olszyna bagienna Caltho-Alnetum – główny przedmiot ochrony w rezerwacie „Olszy-na Łęgowa w Kalnicy".
Rezerwat „Olszyna Łęgowa w Kalnicy" utworzony został w oparciu o Zarządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 13 października 1971 r. (znak OP-277/45/71, M.P. 1971.53.346). Powierzchnia rezerwatu wg zarządzenia o utworzeniu rezerwatu wynosi 13,69 ha. Rezerwat w całości położony jest na terenie Nadleśnictwa Cisna.
Położenie administracyjne: województwo podkarpackie, powiat leski, gmina Cisna-obręb ewidencyjny Kalnica.
Położenie administracyjno-leśne: Nadleśnictwo Cisna, obręb leśny Wetlina, leśnictwo Kalnica.
Forma ochrony: częściowa.
Przedmiot ochrony: naturalne zbiorowisko górskiego lasu łęgowego.
Typ i podtyp wg głównego: PFi.zl-EL.lgp
• przedmiotu ochrony – typ: fitocenotyczny; podtyp: zbiorowisk leśnych (PFi.zl),
• środowiska chronionego – typ: lasów i borów; podtyp: lasów górskich i podgórskich (EL.lgp).
Przedmiotem ochrony w rezerwacie „Olszyna Łęgowa Kalnicy" jest fragment górskiego lasu łęgowego z dużym udziałem olszy czarnej w drzewostanie. Głównym zbiorowiskiem występującym na terenie rezerwatu jest olszyna bagienna Caltho-Alnetum. Jest to dość rzadkie zbiorowisko na terenie Bieszczad. Cały rezerwat znajduje się w starorzeczu, gdzie w okresie czwartorzędu utworzyły się holoceńskie torfowiska, które na wskutek procesu glebowego wytworzyły gleby torfowe należące do rzędu gleb bagiennych. Zbiorowiska roślinne i flora rezerwatu charakteryzują się dużym stopniem naturalności. Dominująca na terenie rezerwatu olszyna bagienna Caltho-Alnetum (90%) odznacza się typowym dla tego zespołu rozluźnionym drzewostanem z licznymi lukami zajętymi przez roślinność bagienną i szuwarową. Struktura taka wykształciła się w dużych silnie podtopionych płatach. O dużej
wartości przyrodniczej rezerwatu decyduje także bogaty skład florystyczny, liczy on 215 gatunków roślin naczyniowych. Przeważają tu gatunki typowe dla siedlisk wilgotnych i świeżych związanych z lasami oraz torfowiskami. Rośliny prawnie chronione reprezentuje 13 gatunków, z których 8 podlega ścisłej ochronie. Na szczególną uwagę zasługuje tojad wschodniokarpacki Aconitum lasiocarpum i przedstawiciel rodziny storczykowatychDactylirhiza maculata. Są to gatunki umieszczone na liście roślin zagrożonych w Polsce. Na terenie rezerwatu występują następujące zbiorowiska roślinne:
- łąka świeża z rzędu Arrhenatheretalia,
- łąka ziołoroślowa Filipendulo-Geranietum,
- młaka niskoturzycowa Carici-Agrostietum caninae,
- zbiorowisko przejściowe między młaką niskoturzycową a łąką śmiałkową,
- łąka trzęślicowa reprezentująca zubożałą postaćMolinietum medioeuropaeum,
- fragmenty torfowiska wysokiego z klasy Oxycocco-Sphagnetea,
- zbiorowisko turzycy drżączkowej Carex brizoides.
Projektowane rezerwaty przyrody
Na terenie Nadleśnictwa Cisna znajduje się jeden obiekt zaprojektowany do objęcia ochroną rezerwatową, o nazwie: „Przełom Solinki pod Matragoną".
Przygotowana jest wstępna dokumentacja, niezbędna do prawnego ustanowienia rezerwatu.
Wstępne propozycje rezerwatów przyrody
Na terenie Nadleśnictwa Cisna znajdują się cztery obiekty zaproponowane do objęcia ochroną rezerwatową: „Na stokach Falowej", „Łopiennik",„Okrąglik", „Dziurkowiec".
tekst : na podstawie "Programu Ochrony Przyrody na lata 2006-2015" opracował Łukasz Mokrzyńsk
Najnowsze aktualności
Polecane artykuły
Historia Nadleśnictwa
Historia Nadleśnictwa
Nazwa Cisna wymieniana jest w latach 1745, 1785 oraz w XIX i XX wieku. Wcześniej, w 1552 roku nazwa brzmiała „Czyasna", w 1576 r. „Cziszna" zaś w 1589 r. „Cziesna". W języku ukraińskim nazwa brzmiała „Tisna". Nazwa była wywodzona od polskiego słowa „ciasny". Może również pochodzić od staropolskiego słowa „ciosno" oznaczającego dawny znak graniczny zaciosywany na drzewach.
Wieś Cisna położona jest przy starym trakcie wiodącym od Sanoka przez Przełęcz nad Roztokami w stronę Humennego, który użytkowany był jeszcze w okresie II wojny światowej. Szlak ten znany był już w czasach rzymskich, czego potwierdzeniem są dwie monety cesarza Hadriana znalezione w Cisnej. Lokacja wsi związana jest z tym traktem. Wybitną rolę kolonizatorską w dolinie Solinki, a więc w centrum Bieszczadów, odegrała rodzina Balów wywodząca się z Węgier. Duże zasługi w osadnictwie miała również rodzina Kmitów. W samych Bieszczadach ludność stanowiły dwie grupy etniczne - Łemków i Bojków. Granice terytorialne obu grup nie były ścisłe i wyraźne. Przyjął się pogląd ustalający granicę między Łemkowszczyzną a Bojkowszczyzną od wsi Solinka (była Łemkowska). Wsie położone na wschód w tym: Cisna, Liszna, Dołżyca i Wetlina były już wsiami bojkowskimi. Jak podaje literatura kultura Bojków była szczególnie prymitywna ale i najmniej skażona obcymi wpływami. Bojkowie zajmowali się gospodarką hodowlaną, głównie wypasem wołów, z całą pierwotną organizacją życia na połoninach (Koszar, Koliba) i wypasem owiec. Dalszym źródłem zarobku była eksploatacja lasów, praca w tartakach i wypalanie węgla drzewnego.
W latach 1939 - 1944 Bieszczady jak i pozostałe tereny Polski znalazły się pod okupacją niemiecką. W 1944 roku wyzwolone zostały spod okupacji niemieckiej tereny Bieszczadów Zachodnich. Po wyzwoleniu zostały opanowane przez Ukraińską Powstańczą Armię. W 1947 roku przystąpiono do akcji „Wisła" której celem było przesiedlenie ludności ukraińskiej do ZSRR i na Ziemie Odzyskane. Zniszczonych zostało wiele wsi na terenie Nadleśnictwa Cisna jak: Roztoki Górne, Krzywe, Dołżyca, Buk, Łopienka, Żubracze, Liszna, Solinka. Cisna, jako miejscowość zniszczona podczas wojny i w czasie walk z UPA, popadła w ruinę.
Lasy Nadleśnictwa Cisna stanowiły uprzednio własność prywatną średnich i większych posiadaczy. W dokumencie sporządzonym 15 grudnia 1923 r. figurują właściciele dóbr Cisna: Józefa Rattierowa, Maksymilian Backenroth; masa spadkowa Hermana Backenrotha do rąk spadkobierczyni Belli Backenroth. Lasy włościańskie zagospodarowane były indywidualnie na podstawie obowiązujących przepisów i zarządzeń. Całość gospodarki leśnej omawianych terenów nastawiona była na pobór masy, który przynosił doraźne korzyści materialne.
Lasy prywatne większej własności włączone zostały do ALP drogą upaństwowienia na podstawie dekretu PKWN z dnia 6.09.1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz. U.R.P. nr 3, póz. 13 z 1945), dekretu PKWN z dnia 12.12.1944 r. o przejęciu niektórych lasów na własność państwa (Dz. U.R.P. nr 15, póź. 82
z 1945 r.).
Grunty będące własnością drobnych posiadaczy zostały upaństwowione na podstawie dekretu z dnia 5.09.1947 r. (Dz. U.R.P. nr 59, póz. 318) - o przyjęciu na własność państwa nieruchomości po przesiedleniu do ZSRR oraz na podstawie ustawy z dnia 27.07.1949 r. (Dz. U. nr 46, póź. 339 z 1949 r.) - o przejęciu na własność państwa - nie pozostających w faktycznym władaniu właścicieli
- nieruchomości ziemskich, położonych w niektórych powiatach województwa białostockiego, lubelskiego, rzeszowskiego i krakowskiego. Nadleśnictwu Cisna zostały przekazane grunty niższej jakości oraz niewielkie powierzchnie lasów stanowiące własność tamtejszej ludności, przesiedlonej do ZSRR lub na Ziemie Zachodnie.
Nadleśnictwo Cisna po II wojnie światowej gospodarowało na podstawie następujących planów:
- Prowizorycznego planu urządzenia gospodarstwa leśnego dla Nadleśnictwa Cisna na okres od 1.01.1954 r. do 31.12.1963 r.;
- Definitywnego planu urządzania dla Nadleśnictwa Cisna obowiązującego od 0l.l0.1961 r. do 30.09. 1971 r.;
- Planu urządzenia I rewizji na okres 1.10.1971 r. do 30.09.1981 r.;
- Planu urządzenia II rewizji na okres 1.01. 1985 r. do 31.12.1994 r.;
- Planu urządzenia III rewizji na okres 1.01.1996 r. do 31.12.2005 r.
- Planu urządzenia IV rewizji na okres 1.01.2006 r. do 31.12.2015 r.
Obecny obręb Wetlina stanowią lasy byłego Nadleśnictwa Wetlina. Dokładna data utworzenia Nadleśnictwa Państwowego Wetlina nie jest ustalona. Przypuszcza się, że powstało ono w 1945 roku - nazwa Nadleśnictwa Wetlina wymieniona jest w protokołach przejęcia niektórych lasów na własność Skarbu Państwa Dyrekcji Lasów Państwowych w Rzeszowie w obecności p. o. Nadleśniczego w Wetlinie inż. Stanisława Bork - Preka (prot. z dnia 17 II 1945 r., 18 II 1945 r., 25 IV 1945 r.,
12 V 1945 r, 10 VI 1945 r.). Nadleśnictwo Wetlina zostało zorganizowane w 1954 roku. W tym samym roku przeprowadzone zostało przez sekcję Urządzania Lasu Okręgu Lasów Państwowych w Przemyślu pierwsze prowizoryczne urządzanie lasu na okres od 01.01.1954 do 31.12.1963 r. Dla ściślejszego opracowania zadań gospodarczych oraz potrzeb Nadleśnictwa, skrócony został okres obowiązywania operatu prowizorycznego urządzania i w 1961 r. przeprowadzono prace związane z opracowaniem definitywnego urządzania lasu na okres od 0l.10.1961 r. do 30.09.1971 r. (BULiGL o/Brzeg). Następnie Nadleśnictwo Wetlina gospodarowało na podstawie następujących planów:
- Plan urządzeniowy I rewizji, sporządzony został na okres 1.10.1971 r. do 30.09.1981 r.
- Plan urządzeniowy II rewizji sporządzony na okres 1.01. 1985 r. do 31.12.1994 r.
- Plan urządzeniowy III rewizji sporządzony na okres 1.01.1996 r. do 31.12.2005 r.
- Planu urządzenia IV rewizji na okres 1.01.2006 r. do 31.12.2015 r.
Gospodarka leśna była prowadzona według powyższych planów na podstawie ówczesnych zasad, instrukcji i zarządzeń. Poniżej przedstawione w tabeli dane obrazujące zaprojektowane i wykonane zadania w kolejnych okresach gospodarczych.
Połączenie dwóch Nadleśnictw w jedno dwuobrębowe nastąpiło Zarządzeniem nr 73 Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z dnia 12 listopada 2009 roku w sprawie połączenia Nadleśnictw: Wetlina i Cisna w RDLP Krosno oraz wprowadzenia zmian w zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa Cisna w RDLP Krosno (znak: OR-0151-4/2009). Z dniem 31 grudnia 2009 roku zakończyło działalność Nadleśnictwo Wetlina, a z dniem 1 stycznia 2010 roku zostało włączone do Nadleśnictwa Cisna.